Het Rütter-orgel

---

Het instrument stond oorspronkelijk opgesteld op een galerij aan de straatkant.
In 1912 werd het orgel, in verband met een verbouwing aan het kerkgebouw, door de firma Standaart uit Schiedam overgeplaatst naar de andere zijde van de kerk.

Tijdens een revisie in 1923 verving G. van der Kley-Kerkorgelbouwer uit Rotterdam de beide tongwerken en de Fluit Harmoniek 4' door ander gebruikt pijpwerk. De geplaatste tongwerken komen vermoedelijk uit het Mitterreither-orgel (1775) van de vm. Doopsgezinde Kerk te Rotterdam. (Van der Kley plaatste daar in 1921 een nieuw binnenwerk in de oude kas.) De gebruikte Trompet is dan afkomstig van J. Bätz & Co. (1848) en de Hobo van Steenkuijl (1896).
In 1931 werd een electrische windmotor geplaatst door Kerkorgelfabriek Valckx & Van Kouteren te Rotterdam.

In 1941 werd het instrument door de firma Bernard Pels & Zn uit Alkmaar gerestaureerd. De heer W.A. Houtman uit Schiedam was adviseur namens de Landelijk Gereformeerde Adviescommissie. Tijdens deze restauratie werd één van de twee 8 voets strijkers afgezaagd tot een Quint 2 2/3', de bas van de Cornet werd dichtgeknepen en op de (sinds de bouw in 1881) gereserveerde plek voor een Fagott 16' werd een Octav 4' geplaatst. Op 10 januari 1942 waren de werkzaamheden afgerond.
Na de oorlog werd het orgel onderhouden door Fonteijn Orgelbouw te Rotterdam.

In 1963 stelde Dirk Jansz. Zwart op verzoek van de gemeente een onderzoek in naar de toestand van het orgel. Op 15 juli publiceerde hij een rapport, waarbij de Orgelmaker Blank uit Utrecht werd aanbevolen. De werkzaamheden van Blank bestonden vrijwel geheel uit een technische restauratie en schoonmaak. Tevens werd de winddruk teruggebracht naar de oorspronkelijke sterkte waardoor het pijpwerk beter ging klinken, er werd een Tremulant toegevoegd en de kas werd van een dak voorzien daar dit sinds de overplaatsing in 1912 ontbrak. Op 5 maart 1966 werd het orgel met een orgelbespeling door de adviseur weer in gebruik genomen. Voornoemde firma had het instrument vervolgens nog geruime tijd in onderhoud. Daarna werd het onderhoud overgenomen door de Gebrs. Vermeulen Kerkorgelbouwers te Weert.

De in 1966 toegevoegde Tremulant heeft waarschijnlijk nooit echt goed gefunctioneerd en werd op een gegeven moment weer verwijderd.
De Quint 2 2/3’ werd eind jaren zeventig door Orgelmaker Hoogenes uit Sprang-Capelle weer hersteld in een 8 voets strijker. Het verlengde pijpmateriaal hiervoor werd geleverd door Orgelpijpenmakerij Steffani uit Herten (Roermond). Daarna was het orgel nog enkele jaren in onderhoud bij Verschueren Orgelbouw te Heythuysen.

Onderhoud en wijziging 2011
Begin 2011 werd duidelijk dat er nodig wat onderhoud gepleegd moest worden aan het orgel. Door verschillende omstandigheden was hier al een aantal jaar niets aan gedaan. Tevens was het de wens van de huidige organisten om de verwijderde Tremulant weer terug te plaatsen en op het Pedaal - in plaats van de later toegevoegde Octav 4' - een Fagott 16’ te plaatsen.
Een aantal orgelbouwers werd uitgenodigd om de toestand van het orgel te bekijken en een offerte uit te brengen voor herstel en een eventuele wijziging in het Pedaal.
Uiteindelijk gaf de kerkenraad op 21 juni 2011 aan Orgelmaker en Restaurateur Nico van Duren te Ravenstein de opdracht om het orgel conform zijn offerte te herstellen en te wijzigen.
In de periode van 30 juni t/m 24 augustus 2011 werd het orgel door voornoemde orgelmaker gereviseerd en gewijzigd.

In grote lijnen werden de volgende werkzaamheden uitgevoerd:
- het pijpwerk werd - waar nodig - hersteld en de intonatie geëgaliseerd in het bestaande timbre;
- de balghoeken van de windlade werden i.v.m. gaatjes en scheurtjes gerepareerd;
- er werd een gebruikte maar geheel gereviseerde Tremulant geplaatst;
- er werd een gebruikte maar geheel gereviseerde Fagott 16’ geplaatst;
- het toetsmechaniek werd bijgeregeld;
- generale stembeurt.

In de week van 7 t/m 12 november 2011 werd in eigen beheer het front schoongemaakt, het houtwerk in de was gezet en op het aanwezige sierwerk opnieuw een laagje goudverf aangebracht.

Wijziging 2018
In oktober 2018 werd aan de Orgelmakers/Restaurateurs Nico & Annick van Duren te Oijen de opdracht gegeven om de Salicional 8’ te vervangen door een Nasard 2 2/3’. Het pijpwerk voor dit register is afkomstig uit eigen voorraad orgelbouwer en werd begin november 2018 geplaatst. De verwijderde Salicional is bewaard en ligt opgeslagen in het orgel.

Onderhoud 2020
In juli 2020 zijn in eigen beheer de registerpanelen, lessenaar, bakstukken van de klavieren, orgelbank en het pedaalklavier gereinigd en voorzien van een nieuwe beitslaag.

Onderhoud 2021
In april 2021 zijn werkzaamheden verricht aan de Hautbois 8. De koppen van het tongwerk waren n.l. geoxideerd (loodcorrosie).
Alle koppen werden door de orgelmaker gereiningd en behandeld en alle stemkrukken werden geschraapt en gepolijst zodat ze weer goed gangbaar werden.

Onderhoud 2022
In de week van 14 t/m 18 november zijn werkzaamheden verricht aan de frontpijpen. De voeten waren bij het grootste deel behoorlijk ingezakt en deze zijn allemaal volledig hersteld.
Bewust werd door orgelmaker Van Duren gekozen voor het uittrekken en terug kloppen van de voeten in de originele staat. (Het aanbrengen van nieuwe voeten geeft later vaak opnieuw problemen.)
Tevens werd in eigen beheer de voorkant van de orgelkas schoongemaakt en het aanwezige sierwerk werd opgefrist en voorzien van een nieuw laagje goudverf.

De huidige dispositie:

Foto's van het Rütter-orgel

Foto’s van onderhoud en wijzigingen aan het orgel

Bronnen: bij de gegevens is gebruik gemaakt van de websites 'Orgeldatabase', 'Orgels en kerken uit de regio Rijnmond', het maandblad 'De Orgelvriend' (nr. 4-1980 / A. Bijvank) en ontvangen informatie van Drs. B. van Buitenen.